DES­HIMA

EEN DOCUMENTAIR DRAMA

'Naar het waargebeurde verhaal van Hendrik Doeff, Opperhoofd van

­de Nederlandse factorij in het rijk van Japan gedurende de jaren 1803-1817'.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kader

400 jaar Nederland-Japan 1600-2000

 

­­­­­­­­

 

Auteur

AB GIETELINK

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6e versie

REIZEND VOC-THEATERFESTIVAL:  DEEL 2

Zomer 2000

 

Nomade-produkties

 

 

 

 

SCENEVERLOOP

Proloog   Paspoort Deshima

Akte 1 Vereniging Deshima

1. Roodharigen op Deshima; Komo-jin

2. Geisha Make-up

3. Deshima in Nederland?

4. Maquette

5. Sonoo

6. Historische voorwerpen

Entre-akte Dia-programma

 

Akte 2 Herinneringen: Nederlanders in Japan

1. De aankomst van de Liefde

2. Erasmus-verering/Boeddistisch ritueel

3. Waaier Deshima

 

Entre-akte Hofreis

1. Korte landreis

2. Zeereis

3. Tokaido-Lange landreis

Akte 3 Shogun

1. Audientie

2. Theeceremonie en vragen

3. Geschenken

4. Samurai- Dans

5. Geisha- Dans

6. Hollands lied en dans

Entre-akte

1. Tokaido- Lange landrei

2. Zeereis

3. Korte landreis

 

Akte 4 Deshima 1813

1. Het wachten van Hendrik Doeff

2. Wardenaar

3. Erotisch schaduwspel

4. Over Nederlanders

5. Cock Blomhoff-Dialoog

6 Sonoo lied

Akte 5 Het afscheid van Hendrik Doeff

1. Achttien lenten

2. Welkomstdiner

3. Lied: Hollands Vlag

4. Stijldans

5. Bericht Gouverneur

6. Neerlands' Volkslied

7. Vaarwel

CHRONOLOGIE 'DESHIMA'

1600 Aankomst van 'De Liefde' in Japan.

         Van de in 1598 uit Rottterdam vertrokken schepen arriveert alleen 'De Liefde'

          (voorheen'Erasmus') met Melchior van Sandvoort in Japan

1609 Handelspas voor de Hollanders van shogun Tokugawa Yejashu

         Vestiging van factorij op Hirado

 

1638 Constructie van Deshima. In opdracht van de shogun wordt een waarervor­mig eiland

         in de baai van Nagasaki aangelegd.

1641 Nederlanders op Deshima

         Nederlanders krijgen order hun factorij te verplaatsen van Hirado naar Deshima

 

1799-1817 Verblijf van Hendrik Doeff op Deshima

1808 Incident met de 'Phaidon'

         Brits vijandig schip onder Nederlandse vlag in de baai van Nagasaki

 

1799 Faillissement VOC. Overname bezittingen door de Nederlandse Staat

1808-1810 Koninkrijk Holland onder Lodewijk Napoleon

1810-1813 Nederland ingelijfd door Frankrijk

1813 Koning Wilem !

1815 Koninkrijk der Nederlanden

1812-1816 Brits gezag in Batavia.

         Raffles, gouverneur van Java en onderhorigheden

 

1813 Aankomt Wardenaar. 1e poging van Raffles om Brits gezag te vestigen op Deshima.

1815 Laatste hofreis naar Edo van Hendrik Doeff en Dr.Feilke

1817 Aankomst Jan Cock Blomhoff en zijn vrouw Tittia Bergsma op Deshima

         Vertrek Hendrik Doeff

1835 Hendrik Doeff sterft

 

1823 Aankomst van de arts Friedrich von Siebolt

1853 Commodore Perry en opening Japan

1863 Einde van Deshima. Verplaatsing van missie en handelspost naar Yokoha­ma.

1868 Einde van het shogunaat. Begin Meiji-periode en modernisering van Japan.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

HISTORISCHE PERSONAGES

Hendrik Doeff  (1777-1835) werd in Amsterdam geboren en verbleef tussen 1799 en 1817 op Deshima. Tussen 1803 en 1817 bekleedde hij het ambt van 'opperhoofd'.  Terwijl Nederland was ingelijfd bij Frankrijk en Batavia bezet door Engeland, slaagde Doeff erin Deshima te behouden voor de Nederlandse natie.  Doeff orienteerde zich politiek verbonden aan de idealen van de Franse revolutie en beschouwde met de Japanners, de Engelsen en Russen als 'vijandige' machten. Deshima was in de Franse tijd (1810-1813)  de laatste plaats op aarde waar de Nederlandse driekleur waaide en Doeff wist de Engelse pogingen om de factorij over te nemen diplomatiek te verijdelen. In 1817 keerde zijn vroegere pakhuismeester en vriend Jan Cock Blomhoff uit Nederland terug om in naam van de de nieuwe koning Willem I de honneurs op Deshima over te nemen. Doeff  keerde huiswaarts. Tijdens zijn verblijf  schreef hij het eerste Nederlands-Japanse woordenboek, Na zijn tergkeer zijn memoires. 'Herinneringen aan Japan'(1833). Hij stierf in 1835 in Amsterdam.

 

Wardenaar was de zwaarlijvige voorganger en zaakwaarnemer van Doeffs' zaken  in Batavia. In 1813 keert hij in opdracht van de Britse gouverneur Raffles terug naar Deshima om Doeff te laten vervangen en de Britten een ingang in Japan te geven. Wanneer hij het diplomatieke spel met Doeff dreigt te verliezen probeert hij deze om te kopen om tenslotte accoord te gaan met datgene dat Doeff  hem oplegt.

 

Jan Cock Blomhoff  was tussen 1809 en 1813  pakhuismeester en tweede man van de factorij. Hij raakte bevriend met Doeff en ging in diens opdracht in 1813 terug met Wardenaar naar Batavia om te onderhandelen met de Britse gouverneur Raffles. Raffles laat de gezant gevangen zetten en zend hem naar Londen. In Londen wordt hij in 1815 in vrijheid gesteld en uitgewezen naar Den Haag. Hier ontvangt hij de opdracht van Koning Willem I om Doeff op Deshima op te vol­gen. Hij arriveert in 1817 op Deshima met zijn vrouw Titia Bergsma.

 

Titia Cock Blomhoff-Bergsma was de jonge vrouw van Cock Blomhoff, die als eerste vrouw in Japan aankwam en werd verboden te blijven. Ondanks herhaalde verzoeken aan de shogun en de gouverneur van Nagasaki moest zij met het eerste schip terugkeren naar Batavia. Zij heeft haar man nooit terug gezien.

 

Dr. Feilke was de arts in de periode-Doeff en maakte in 1815 de hofreis naar Edo.

 

Sonoo was de 'Taijo' (huishoudster) van Doeff en schonk hem een dochter en zoon

Dat Doeff in de traditie van zijn voorgangers ongegeneerd intiem contact had met Japanse vrouwen blijkt niet alleen uit zijn Japanse kinderen, maar tevens uit zijn lijst van 'huishoudsters' en het feit dat hij zich door een Japanse schilder heeft laten uitbeelden met een Japanse vrouw op schoot. De diensten van de 'Taijos' werden met Javaanse suiker vergoed. Het intieme contact was tevens de mogelijk­heid om Japans te leren en meer informatie over de Japanse politiek te verkrijgen.

 

Japanse Tolk was lid van een groep van circa 50 tolken. Een gezelschap dat de Hollanders met hun zaken moest begeleiden en hun boeken vertalen. Hier ontwik­kelde zich dan ook de 'Rangaku' (Hollandkunde). De tolken waren schatplichtig aan de gouverneur van Nagasaki, waaraan ze met hun bloed  trouw hadden ge­zworen. Zij werden weer gecontroleerd door de zogenoemde 'dwarskijker'. De vertalingen pasten zij aan de Japanse omgangsnormen aan. Soms weigerden zij riskante verzoeken van Nederlandse zijde over te brengen.

 

 

 

 

PERSONAGES

Nederlander 1, lid van de Vereniging Deshima

Nederlander 2, lid van de Vereniging Deshima

Nederlandse 3, lid van de Vereniging Deshima

Japanner, lid van de Vereniging Deshima

 

Hendrik Doeff, Opperhoofd van Deshima tussen 1803 en 1817

 

Willem Wardenaar, Opperhoofd van Deshima tussen 1800 en 1803

Bezoekt Deshima in 1813 in opdracht van de Britse gouverneur Raffles

 

Jan Cock Blomhof, Pakhuismeester onder Doeff (1809-1813) en diens opvolger

Opperhoofd van de factorij Deshima tussen 1817 en 1824

Dr. Feilke

 

Titia Cock Blomhoff-Bergsma, vrouw Cock Blomhoff met haar zoontje Johannus

Sonoo, Japanse Taijos en courtisane van Hendrik Doeff

Geisha van de Shogun

 

Japanse tolk

Japanse tolk van de shogun

Japanse drager

Muzikant

 

Shogun Tokugawa, Een zittende pop op wielen

 

Overlevenden van 'De Liefde'

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Proloog

PASPOORT DESHIMA

Het publiek ontvangt bij binnenkomst een houten plankje als toegangsbewijs. Op het hout staat in Japanse tekentaal 'Bewijs van toegang voor de factorij

'Deshima'. De theaterruimte is in twee delen gedeeld. In de voorruimte staat een maquette van Deshima en daarachter een dia-scherm. In de achterruimte wordt het eigenlijke historische theaterstuk gespeeld en staan dekorstukken opgesteld..

Muziek: Fujiyama 3

 

Akte 1

VERENIGING RECONSTRUCTIE DEHIMA

Op het voorpodium staat een maquette van Deshima en daarachter een groot wit diascherm.

 

scene 1   ROODHARIGEN OP DESHIMA; KOMO-JIN

Nederlander toont 17e eeuwse Hollandse kaart

Japanner

'Holland of Horan is de naam van een van de provincies van de Nederlanden.

De Nederlanden nu liggen in het uiterste Noord-westen van Europa...

Het is een erg koud land.

Japanner wijst op de gelaatstrekken in het gezicht van de Nederlandse vrouw.

De Hollanders hebben vijf in het oog lopende kenmerken:

Ze hebben lange neuzen, blauwe ogen, rood haar en een witte huid

en ze zijn heel lang'.

(Hayashi Shikei 1782)

 

scene 2  GEISHA- MAKE UP

Japanse trommels (Fujiyama 3).De Japanner transformeert het gezicht van de Nederlandse actrice van moderne westerse vrouw tot Japanse Geisha.

 

scene 3  DESHIMA IN NEDERLAND?

 

Nederlander 1

Welkom bij de Vereniging 'Deshima'

Onze vereniging is er voor het behoud en de studie  van het fenomeen Deshima

Dat fasinerende eilandje in de baai van Nagasaki

Waar wij Hollanders meer dan twee honderd jaar

Onze exclusieve handelscontacten met Japan cultiveerden

Onlangs hebben wij de originele lokatie en het Deshima-museum bezocht

Onze Japanse vrienden zijn bezig met de reconstructie aldaar.

 

Maar onze ambities reiken verder.

Het ultieme doel is een reconstructie van de factorij in Nederland

De Japanners eren de Hollandse geschiedenis en cultuur

Met hun Hollandse dorp 'Huis ten Bosch'

Wij werken aan de realisatie van het openluchtmuseum ' Deshima' op een kunst­matig eiland in de voormalige Zuiderzee.

 

Nederlander 2

(Toont dia van kaart en lokatie)

Ons oog is hierbij gevallen op een historische lokatie in het IJsselmeer

Uitermate geschikt lijkt de zeedijk ten noorden van het dorp Durgerdam

Een ideale lokatie.

Makkelijk bereikbaar uit het centrum van Amsterdam

Op de route naar Marken en Volendam

Met uitzicht op het historische Pampus

Je ziet als het ware de VOC-schepen in volle uitrusting over de Zuiderzee varen

 

scene 4   MAQUETTE

Uitleg met maquette en dias op projectiescherm. Er worden in de maquette pop­petjes of huisjes gezet.

 

Nederlander 1

Deshima, kunstmatig eiland.

In 1638 gebouwd in de baai van Nagasaki.

236 schreden over de lengte en 82 schreden over de breedte

'Zo groot als de Dam in Amsterdam',

Zoals een 18e eeuwse bezoeker het omschreef

Oorspronkelijk gebouwd als eiland-gevangenis voor de  Portugesen

In 1641 kregen de Hollanders opdracht hun factorij in Hirado op te heffen en zich te vestigen op 'Deshima'.

 

Nederlander 2

Wijzend in de maquette. Life-video van het object

Het huis van het Nederlandse opperhoofd,

Het kloppend hart van de factorij.

In 1808 heef t Hendrik Doeff het oude huis laten vervangen

Enkele jaren later heeft hij deze houten monumentale trap laten plaatsen

.

Nederlander 1

Daar schuinachter het verblijf van het tolken-collegie

Een gezelschap van ongeveer vijftig personen

aangewezen door de gouverneur van Nagasaki,

Zij vertaalden de Nederlandse berichten en boeken

De tolken begeleiden de buitenlanders bij hun bezoeken.

In dit gezelschap ontwikkelt zich de Hollandologie, of 'Rangaku'

In dit huis heeft in 1813 koortsachtig overleg plaats

Wat te doen met het vijandige Britse schip,

Dat onder Nederlandse vlag de baai was binnengevaren?

 

Nederlander 2

Het verblijf van de Japanse dames.

Het enige Japanse personeel dat ook tijdens de nacht

Ten dienste was aan de Hollanders.

 Deze 'huishoudsters', Daijos, werden besteld bij de theehuizen in Maruyama

Het uitgaansdistrict Maruyama

Maakte het Hollandse verblijf in Japan tot een ontuchtig paradijs

 

Nederlander 1

Het 18e eeuwse opperhoofd Titsingh heeft geschreven:

'Mijn verblijf in Japan reken ik tot de gelukkigste periode in mijn leven'.

 Wanneer men zijn dagboeken leest begrijpt men waarom.

 

Nederlander 2

Aan de andere zijde van het eiland het 'Speelhuys',

De Hollanders speelden hier biljart en kaart.

Tevens werd er volop gemusiceerd door de aanwezige Japanse dames.

 

In de 'Compagnies'tuin' verbouwde men groenten en aardappelen

Daartussen door  liepen varkens, kippen en koeien vrij rond

 

Aan de achterzijde van het eiland de 'Botanische tuin',

In 1823 aangelegd door de arts en bioloog Von Siebolt

Grondlegger van de westerse geneeskunst in Japan

 

Nederlander 1

Buitenlandse goederen als textiel, zijde en instrumenten

Werden vanuit Batavia aangevoerd door de 'Waterpoort'.

Japanse goederen, als koper, edelmetalen en lakwerk werden hierdoor uitgevoerd

Er verschijnt een Nagasaki-prent op dia

Met deze constructie werden de goederen gewogen.

 

De kostbare goederen werden brandewerend opgeslagen in twee stenen

pakhuizen 'De Lelie' en 'De Doorn'.

 

Nederlander 2

Natuurlijk, de Nederlandse vlag

De mast is van een Nederlands schip

Dat na averij niet meer toegerust was voor de retourreis naar Batavia

 

Tenslotte, de 'Hoofdpoort'

De Japanse bewaking stond onder gezag van de gouverneur van Nagasaki.

De Nederlanders konden niet zonder toestemming het eiland verlaten.

De Japanners niet zonder houten paspoort binnenkomen.

Aan de poort stond een Japans bord 'Alleen toegang voor courtisanes'

 

 

 

 

 

 

scene 5  SONOO

Geisha vanaf de make-up stoel

Sonoo

Zij is Sonoo, de Daijo

Uit een theehuis in Maruyama

Uitverkoren voor een leven op Deshima

Daar ontmoette zij een man

Een Hollandse man

Hendrik Doeff

Aan wie zij haar hart heeft gegeven

Aan wie zij een zoon schonk en een dochter

 

Hij heeft zijn kracht gegeven voor Deshima

Hij verlangt naar het verre Holland

Op een dag zal hij gaan.

Zij draag het lot van een 'Deshima'vrouw

Zij  zal achterblijven

Met de toewijding van de maan

 

scene 6 HISTORISCHE VOORWERPEN

De Nederlanders presenteren historische voorwerpen, die later tijdens de histori­sche tragedie, in het stuk terugkeren. De Japanner demonstreert de voorwerpen.

 

Nederlander 1

(Model-schip)

Model van het Britse schip de Phaidon, dat in 1808 onder Hollandse vlag in de baai van Nagasaki verscheen.

 

Nederlander 2

(Wijst naar dia)

Het boegbeeld van Eramus dat in 1600 door de Japanners van het Nederlandse schip 'De Liefde' werd gesloopt en in 1926 werd teruggevonden in de heiligen-collectie van een zen-boedd­histische tempel.

 

Nederlander 2

(Theekommetje)

Het thee-kommetje van de collectie van de shogun. Hendrik Doef dronk hieruit tijdens zijn audientie bij de shogun in 1815.

 

Nederlander 1

(Japans zwaard)

Authentieke Katana. Eigendom van de hoofdtolk uit de periode-Doeff

Wordt van vader op zoon overgeerfd

 

 

 

Nederlander 2

(Lepel)

Lepel van Titia Bergsma, die Deshima bezocht in 1817 in gezelschap van haar man Cock Blomhoff. Gebruikt tijdens het welkomstdiner op 24 Augustus 1817.

 

scene 7   HANDELSPAS VAN TOKUGAWA

Shogun Tokugawa verleende de Nederlanders een recht tot het drijven van handel, via Deshima met het Japanse keizerrijk. Deze handelspas van 25 Augustus 1609 was een oorkonde met een verklaring, die bewaard werd in een mahonie-houten kist in het huis van het opperhoofd.

 

Nederlander 2

(Document)

De authentieke handelspas die shogun Tokugawa Yejashu in 1609 aan de Neder­landers verleende. Het document is meer dan twee eeuwen bewaard in een kam­ferhouten kist in het huis van het opperhoofd van Deshima.

Zij bevat de volgende tekst:

Japanner toont tekst en leest in Japans, Nederlander vertaalt

 

Japanner/ Nederlander 2

Japanner leest tekst op in het Japans, Nederlander vertaalt

'Wanneer Hollandse schepen naar Japan oversteken,

dan kan, welke kust zij ook aandoen,

daartegen geen enkel bezwaar worden gemaakt.

 

Van nu af aan dient men deze verordening in acht te nemen

en kan er door hen zonder bezwaar op Japan worden gevaren

 

Er mag niet in het minst een onvriendelijke bejegening plaatsvinden

Als bij vorige gelegenheden,

 

14e jaar van Keitsjo, 7e maand, 25e dag'

 

Entre-akte  DIA-PROGRAMMA

Er klinkt Japanse Fluit en/of Hollandse Clavecimbel. Op het diascherm verschij­nen 30 historische 'Nagasaki-prenten'.

Muziek: Japan 5 (Langzame fluit)

Het publiek wisselt van tribune.

 

Akte 2

DESHIMA-BEELDEN

Japanse kamerschermen met rijstpapier

Links op het podium een wit gedekte tafel met Hollandse stoelen

Een zeilwagen met Hollandse vlag in top

Aan de rechterzijde een zwart tableau met objecte, die als slaginstrument worden gebruikt

 

scene 1 DE AANKOMST VAN 'DE LIEFDE'

Het Nederlandse verhaal 'Japan' begon met de reis van het schip 'De Liefde'(Voorheen 'Erasmus'). Het schip verliet Rotterdam in 1598 en voer door de straat van Magelhaens. Koopman Melchior van Sandvoort arriveerde in 1600 bij Hirado in Japan.  Bij aankomst werd het schip onttakelt en het boegbeeld van 'Eras­mus' afgevoerd, maar de opvarenden we rden ontvangen bij de Japanse shogun Yejashu.

 

Het geluid van de Zee. Er komt een zeilwagen oprijden met wapperend zeil.

Er vind een schaduwspel plaats achter het Japanse scherm.

Muziek: Zeegeluiden 5

 

Shogun Tokugwa Yejashu verschijnt in silhouet achter het kamerscherm. Zijn tolk verleent in het Japans de handelspas aan de Hollanders.De Japanse tolk over­handigt de handelspas aan de Nederlander van Sandvoort in het midden van de zaal.

 

scene 2 BOEGBEELD ERASMUS

Pas in de 20e eeuw is er in een Zen-Boeddhistisch klooster een 16de eeuws beeld teruggevonden van de Nederlandse geleerde, Erasmus. Hoe kwam het beeld daar? Onderzoek heeft uitgewezen dat er sprake was van het boegbeeld van het Rotterdamse schip 'Erasmus', die voor haar eerste reis naar Japan in 1598 is omgedoopt tot 'De Liefde'.  De Japanse verering van het Erasmus-beeld vormen de vroegste verering van de westerse cultuur in Japan. Deze verering van weserse kennis en techniek is bepalend geweest voor de Japanse geschiedenis sinds 1868).

 

Rituele handeling: Japanse Geisha richt tempel in en ontsteekt wierook.  De Japanse tolk, in kimono loopt naar het zwarte altaar met de dia-beeltenis van het Erasmus-beeld. Hij luidt de bel, klapt in zijn handen en knielt. Hij doet een Zen-Boed­dhistisch gebed voor de beeltenis van Eramus.

 

Scene 3  WAAIER  

Licht. Japanse snaarmuziek.  De Geisha opent het scherm. De Shogun-pop zit met gekruiste benen in het licht . Schuin achter hem de Geisha. Zij waait hem verkoe­ling toe. Een Japanner komt op knielt en spreekt  in het Japans

Japanner

O, Shogun

Geeft ons aan. hoe wij Deshima zullen  bouwen

 

Zij buigt zich naar hem toe, staat dan op en legt de waaier in het midden van de zaal. Gongslag. Zij loopt naar achteren en sluit het scherm.

 

Entre-Akte

HOFREIS

Gedurende de Edo-periode (1605-1868) hebben de Nederlanders 186 keer een hofreis van Nagasaki naar Edo (Tokyo) gemaakt. De jaarlijkse hofreis naar Edo en de ontmoeting met de shogun was een hoogtepunt van het verblijf op Deshima. De hofreis bestond uit drie delen: De korte landreis van Nagasaki naar Modji. De zeereis met 3 schepen naar Fioge (Kobe) en de landreis van Kobe, via de keizersstad Kyoto, langs de heilige berg Fuji over de Tokaido(Kustweg) naar Edo en terug over dezelfde route. Over de gehele reis en verblijf deed men ongeveer 3  maanden. Het reisgezelschap bestond inclusief de Japanse dragers uit bijna 200 man, (waarvan overigens maar ongeveer 5 Nederlanders) en 50 paarden. Onderweg deed men steden en dorpen aan, waar men overnachtte en soms vorselijk werd onthaald.

 

scene 1 Korte landreis Nagasaki- Modji

De zeilwagen komt op. Het zeil is gehesen. De vlag wappert en is met ijerdraad­aan de mast bevestigd.  Er vind in silhouet een schaduwspel plaats van de land­reis. Twee mannen dragen een bamboe-balk met een geschenken-kist. (Er klinkt paardengetrappel)

 

scene 2  Scheepsreis Modji- Kobe

Er klinken zee en windgeluiden en de reizigers varen langzaam het schip. Het zeil klappert. Doeff op de achterplecht.

 

scene 3 Tokaido; Lange landreis naar Edo

 Het zeil is gehesen. De Hollandse vlag wappert middels ijzerdraad aan de mast.  Er vind in silhouet een schaduwspel plaats van de landreis. Twee mannen (Neder­lander en Japanner) dragen een balk met de geschenken-kist. Er klinkt paarden-

getrappel

 

Japanse tolk

(Op het zeildoek verschijnt een dia-projectie van de berg Fuji)

Oranda Ga

kuchibiru usuki

Fuji no yama

 

Feilke

De lippen der Hollanders

zijn wel vreselijk dun

(bij het zien van) de Fuji

 

(Op het zeildoek verschijnt een dia-projectie van de Shogun)

Japanse tolk

Oranda no

tojo ni hae no

tsuite kite

 

Feilke

Gaan de Hollanders

naar het kasteel van de shogun

dan zwermen vliegen hen na

 

Japanse tolk

(Legt in het Japans uit dat Hollanders niet in bad

gaan en daarom stinken)

 

Feilke

(Kijkt naar de tolk en zegt dan droog)

Geen vertaling

 

Akte 3    SHOGUN

De shogun was tijdens de Edo-periode de feitelijke machthebber in Japan. Hij vroeg tijdens zijn audienties de Hollanders naar de westerse wetenschap en culturele gebruiken. Dezen gaven middels 'tolken' tekst en uitleg.  Zij demonstreerden bijvoorbeeld de werking van de microscoop of vertelden over de herkomst van de mee gebrachte dromedaris.

.

scene 1 AUDIENTIE

De gong. Zwaar tromgeroffel.. Muziek is er middels een Japanse trommel en fluit. De Nederlanders Doeff en Feilke komen op en de Japanse tolk gebaart hen te knielen.

De schuifdeur gaat open en de shogun in de gedaante van een rijdende pop, die in een zwarte kimono met gekruiste benen.. Een Japanse tolk trekt het kamer­scherm weg. De Shogun is geconstrueerd naar de beeltenis van Tokugawa Yejas­hu (1603)­. De Geisha duwt hem voort en neemt daarna schuinachter hem plaats,

Trommel stopt.

 

Japanse tolk

Oranda Kapitan!

 

De Nederlanders kruipen in de richting van de shogun buigen met hun hoofd op de grond en kruipen achterwaarts terug naar hun plaats.

 

scene 2  SADO: DE WEG VAN DE THEE

Een zwarte lage tafel wordt opgereden. Zij bevat blauw-wit porcelein en gerei voor een theeceremonie. De Geisha voltrekt met sierlijke gebaren het theeritueel en bied de Nederlanders de thee aan.

Muziek: Japanse Shamisen, Fujiyama 7

 

scene 3   GESCHENKEN

(Feilke haalt de geschenken een voor een uit de reismand. Doeff geeft uitleg. De tolk vertaalt in het Japans)

 

Doeff

Wij bieden zijne keizerlijke majesteit

Almachtige heerser van Japan

Een sier-pistool van omstreeks 1780

In Europa gebruikt voor het duel

Aangevoerd uit de Nederlanden

Wij hopen dat de genadige vorst dit geschenk wil accepteren

 

Wij bieden zijne keizerlijke majesteit

Almachtige heerser van Japan

Een kompas van Hollandse makelij

Wij hopen dat de genadige vorst dit geschenk wil accepteren

 

Wij bieden zijne keizerlijke majesteit

Almachtige heerser van Japan

Een authentieke kaart van den gansen werelt

Wij hopen dat de genadige vorst dit geschenk wil accepteren

 

scene 5   GEISHA  DANS

De Geisha maakt een waaier-dans, die applaus uitlokt,

Ze strooit na afloop gekookte sojabonen over de Nederlanders.

Zij loopt naar de tolk en fluistert hem iets in.

Muziek: Fujiyama 7, Sahamisen

 

scene 6 SAMURAI  DANS

De tolk voert op trommelmuziek een samurai dans uit met behulp van zijn zwaard­. Daarna gaat hij zitten.Muziek: Fujijama 6

 

Japanse tolk

De shogun vraagt U een lied met dans. Een Hollands lied.

 

scene 7 HOLLANDS LIED EN DANS

Doeff en Feilke zingen een Hollands lied en maken daarbij een 'apemdans'

 

Nederlanders

Allen, die willen te Kap'ren varen

Moeten mannen met baarden zijn

Jan, Pier, Joris en Corneel,

Die hebben baarden, die hebben baarden,

Jan, Pier, Joris en Corneel,

Die hebben baarden,

Zij varen mee!

 

Japanse tolk

(In Japans)

De shogun laat de 'Oranda Kapitan' groeten!

Hij heft zijn hand. Iedereen knielt met zijn hoofd op de grond en de shogun wordt weggereden. De Geisha sluit de schermen.

 

 

 

 

Entre-acte

TERUGREIS

In tegengestelde volgorde worden dezelfde handelingen als op de Hofreis uitge­voerd.

 

scene 1 Tokaido; Lange landreis vanuit Jedo

De zeilwagen komt op. Het zeil is gehesen. De vlag wappert aan de mast middels ijzerdraad. Er vind in silhouet een schaduwspel plaats van de landreis.

Twee mannen (Nederlander en Japanner) dragen een balk met een kist. Er klinkt paardengetrappel. Dia van de Fuji

 

scene 2  Scheepsreis Kobe-Modji

Er klinken wind- en zeegeluiden en de reizigers varen langzaam het schip. Het zeil klappert. Doeff statig op de achterplecht.

 

scene 3 Korte landreis Modji-Nagasaki

Het zeil is gehesen. De vlag wappert op de mast middels ijzerdraad.  Er vind in silhouet een schaduwspel plaats van de landreis.

Twee mannen dragen een bamboe-balk met de geschenken-kist. (Er klinkt paar­dengetrappel)

 

Akte 4 

DESHIMA 1813

Deshima. 24 Juli 1813. Het huis van opperhoofd Hendrik Doeff. Een witte tafel op Hollandse wijze gedekt aan de zijkant. De gerechten staan reeds op tafel.

Hollandse koloniale stoelen Op de achtergrond Japans kamerscherm met rijstpa­pier. Aan de rechterkant de Nederlandse vlag aan een mast.

 

scene 1  HET WACHTEN VAN HENDRIK DOEFF

Een 18e eeuwse pslam (CD 1-Nr.2). Hendrik Doeff  komt vanachter het scherm op in zijn kamer en neemt plaats in zijn stoel. Zijn Daijos ('huishoudster') komt met een waterbak op begint zijn voeen te wassen.

 

Doeff

Wachten. Het Japansch paradijs,

is mij een gevangenis van verveling

Wachten op de wapenstilstand in Europa

Wachten op de generale vrede

 

De Bataafsche republiek

Het Vaderland in een sluimerende burgeroorlog

Het Batavierenhart gespleten in regentgetrouwen en prinsgezinden

Die hoop van vrijheid gelijkheid en broederschap

Meegezogen in de oorlogsfakkel

Die gans Europa teistert.

Heer, verlos ons van den Britse kroon !

Die Erfvijand van de Hollandse republiek

Zij legt een schaduw over het trotse continent

Zij tiranniseert den wereldzeeen

Plundert de orient

Berooft Hollands eigendommen overzee

 

Van het krieken des morgens tot den zonnenondergang

Ons oog gevestigd op de seinposten nabij de Papenberg

Bij iedere melding van een nieuw schip

Gloort de hoop van verlossing

Gevolgd door diepe teleurstelling

Wederom een Chinese jonk!

 

Japanner komt op en voltrekt parallel aan tekst  Seppuku-ritueel.

In 1808 verscheen een schip onder Hollandse vlag

In de baai van Nagasaki

De Phaedon,

Nietsvermoedend en met opluchting en vreugde

Stuurde ik twee man naar het schip

Een Engelsch schip

De laffe Brit gijzelde de beiden

En tartte het Japans gezag met eisen van proviand en water

De stad in rep en roer. Deshima in staat van beleg

De Japanner moest buigen

En knarsetandend toezien,

Hoe het schip zonder slag of stoot de baai verliet

 

Het Japansche gezag diep vernedert

De gouverneur had geen keuze

Seppuku. Hij sneed zich de buik open

De falende commandanten van de bewaking volgden zijn voorbeeld

De Japanesen wachten reeds jaren op hun ultieme wraak

 

Trompetgeschal. Geruis en Japanse stemmen. Japanse tolk komt gehaast op.

 

Hollandse stem

(Scheepsklok overgenomen door trommel)

Een schip, een Hollands schip!

Een schip, een Hollands schip!

 

 

scene 2  Wardenaar

Een dikke bezwete man komt onder begeleiding van Sonoo blazend op. Hij wordt door Hendrik Doeff hartelijk begroet en een stoel aangeboden.

 

Doeff

Wardenaar, vriend neemt plaats!

 

Wardenaar

(Afstandelijk. Gaat zitten. Brief in de hand)

Dank U. Goed om terug te zijn na al die jaren.

Ach. De Engelse gouverneur Raffles

Verzocht mij U deze brief te geven.

 

Briefopbrenger, een ondankbare rol

Altijd overtroeft door de held

Of gehangen voor de onheilstijding.

 

Doeff

(Zacht)

Waakt voor de briefopbrenger in de tragedie

Hij solliciteert naar de hoofdrol

(Luid).

Laten wij eerst drinken op deze hereniging.

 

(De Geisha schenkt thee in en bedient de beide heren. Doeff leest ondertussen de brief van de Engelse gouverneur Raffles. In monoloog)

 

 

'Het vaderland in handen van de Fransen.

Batavia gevallen.

Het gezag in handen van de Britse kroon.

Zij steekt haar vuige hand uit naar Deshima

En graait naar Hollands bolwerk in Japan

Thomas Stamford Raffles

Luitenant- Gouverneur van Java en Onderhorigheden'

 

Wardenaar

(Verbreekt het zwijgen)

De Engelsen zijn  meester op Java

Het is tijd voor een compromis

Verzet is zinloos

(Doeff blijft zwijgen)

 

Je hebt je opdracht volbracht.

Je hebt tien jaren gewacht

Je kunt als een geslaagd man afscheid nemen.

 

Doeff

(Monoloog)

Overdragen of niet overdragen?

Dat is de vraag

Aan het Britse gespuis

Dat Hollandsch grond confisqueert

 

Wardenaar, die landverrader

Die zijn ziel heeft verkocht aan die verradelijke Engelsman

Moet ik zijn laaghartig voorbeeld volgen,

En Neerlands vlag strijken

Voor het listige woord van de Brit?

(Kalm)  Ik blijf !

 

Wardenaar

Het is zinloos. Houd op met deze donquichotterie!

 

Doeff

Ik heb de driekleur trouw gezworen

Ik heb geen bevel van mijn superieuren om de factorij over te dragen.

 

Wardenaar

Luister. Raffles heeft me een olifant meegegeven voor de Shogun.

 

Doeff

Een wat?

 

 

Wardenaar

Een olifant. Een geschenk.

 

Doeff

De shogun wil geen olifant.  De portugezen hebben er al eens een naar Edo ge­sleept. Trouwens de Hollanders nog geen 100 jaar geleden een olifant aangebo­den. Geen shogun heeft er sindsdien meer omgevraagd.

 

Wardenaar

Goed. Met of zonder olifant.

Laten wij samen deze overdracht uitvoeren.

U zult Deshima als een rijk man verlaten.

 

Doeff

U paait mij met goud?

U denkt mij te kunnen omkopen?

U verschijnt hier met twee Engelse schepen voor Nagasaki

U kent de risicos.

U kent het verhaal van de Phaedon

De Japanner verzegelt zijn nederlagen

Hij bergt ze in de kluis van zijn geheugen

De gouverneur zal zeker de Engelsche schepen in den brand steken

De bemanning laten ombrengen en de uwen wegzenden.

 

Wardenaar

(Kwaad).Wanneer U de factorij niet overdraagt zal ik de gouverneur van Nagasa­ki  melden dat Nederland door Franrijk is ingelijfd en Batavia in handen van de Engelsen is

 

Doeff

Doet U geen moeite.

Ik zal het hem zelf melden.

Evenals de nationaliteit van de schepen

(Doeff  beent weg. Wardenaar veegt in wanhoop zijn gezicht met zijn zakdoek)

 

Doeff

Meneer Atsutane. Meld de gouverneur dat er twee Britse schepen in de baai liggen.

 

Tolk

 Britse schepen...U weet....

 

Doeff

Meld het den gouverneur, alstublieft1

Tolk

(buigt) Ik zal het in het college bespreken

(Tolk loopt weg)

Doeff

(In monoloog)

Het verraad.

Mijn leermeester die het vaderland verkoopt voor bloedgeld

De listige slang,

Die Hollandsch trotse driekleur verkoopt voor een paar grijpstuivers.

 

Tolk

(Tolk komt terug en spreekt gedempt)

Het tolken-college heeft gesproken.

(In het Japans) Wij vrezen het ergste.

We stellen U voor de nationaliteit van de schepen aan de binnenkant van Deshima te houden

 

Doeff

(Denkt na) Accoord. Goed, Ik aanvaard uw geheimhouding

Aanvaard U van mij dat ik voorlopig op Deshima zal blijven.

 

Tolk

Vanzelfsprekend!

 

Doeff

(Tegen Wardenaar)

U bent vooreerst mijn gast

Wij ontladen de schepen

U keert met de retourlading terug naar Batavia

 

Wardenaar

Bent U gek?

Mijn beste...

 

Doeff

U hebt geen keuze.

Uw alternatief is het einde van de schepen

(Tot de Geisha)

Sonoo, misschien kun je onze gast naar zijn kamer geleiden?

 

scene 3  EROTISCH SCHADUWSPEL

Achter het rijstpapier een erotische scene, tussen Hendrik Doeff  en Sonoo. Het publiek ziet de handelingen in silhouet. Erotisch gelach en gefluister onder het ritme van de Japanse fluit. Japan 5

 

scene 4  OVER HOLLANDERS

Japanse tolk en Geidha vertellen aan het publiek.

Japanse tolk

Zoals iedereen weet, die er wel eens een gezien heeft zijn de Hollanders groter dan andere mensen.


Zij hebben een lichte gelaatskleur, grote neuzen en sterretjes in hun ogen.

Van nature zijn zij luchthartig en lachen graag.

Zij zijn zelden boos -een feit dat niet met hun verschijning overeenkomt en op zwakte schijnt te wijzen.

Zij scheren hun baarden, knippen hun nagels  en zijn niet vies zoals de Chinezen. Hun kleding is zeer fraai en versierd met goud en zilver.

Hun ogen zijn precies als die van een hond.

 

Geisha

Beneden de gordel zijn zij lang en de slankheid van hun benen doet hen ook op dieren lijken.

Wanneer zij urineren lichten zij een been op zoals de honden doen.

Bovendien,

waarschijnlijk omdat de achterzijde van hun voeten niet tot de grond reikt,

bevestigen zij houten hielen aan hun schoenen,

waardoor zijn nog meer op honden lijken.

Door roken en drankzucht leeft geen van hen lang

Voor een Hollander is het even zeldzaam 50 te worden als voor een Japanner de 100 te halen.

Hirata Atsutane zegt dat zij echter een natie vormen die zich toelegt op diepgaan­de studien en fundamentele onderzoekingen. Zij zijn hierin het meest bekwaam in de wereld en blinken uit in geneeskunde, astronomie en de geografie.

(Hirata Atsutane 1776-1843)

 

scene 5 OVER BEWEGINGSVRIJHEID OP DESHIMA

Nederlander 2

(Vertelt aan het publiek)

Van het eiland mag geen der Nederlanders gaan,

dan na verkregen verlof van den gouverneur.

Hij mag na zonnenondergang in den stad niet vertoeven,

en zolang hij daar vertoeft,

wordt hij door onderbanjoozen bewaakt.

Hij mag geen huis binnen gaan,

zo hetzelve in zijn verlof niet begrepen is,

den openbare theehuizen zijn hiervan uitgezonderd.

Het eiland is door poorten afgesloten,

Den waterpoort wordt alleen geopend tijdens negotietijd,

dus wanneer er Nederlandse schepen op de reede liggen.

De poort aan de landzijde is dag en nacht bezet met een sterke wacht,

die niemand in en uitlaat zonder schriftelijke toestemming vna den gouverneur. 

Zo dikwijls een Nederlander den poort uitgaat wordt hij aan het lichaam betast

om te zien of hij verboden goederen bij zich heeft geborgen.

Alleen het opperhoofd is van dit vernederend onderzoek vrijgekend.

('Japan', Meijlan 1830)

 

scene 6 STRATEGIE

Doeff en Cock Blomhoff zitten aan tafel. Sonoo bedient.

Muziek: 19e eeuwse Nederlandse muziek, Wilms 1

 

Cock Blomhoff

Holland is gebaat bij goede relaties met de Engelschen

De stadhouder is niet voor niets uitgeweken naar Londen

 

Doeff

In mijn kring heette dat landverraad.

 

Cock Blomhoff

Hendrik, Alstublieft. Ons land is verscheurd.  U weet dat mijn relaties met de Engelsen altijdt redelijk goed zijn geweest. Ik zou naar Batavia kunnen reizen en Raffles een voorstel kunnen doen...

 

Doeff

(zwijgt een moment) Daar hebben we het over gehad. Goed. U keert met Warde­naar terug naar Batavia en bericht de heer Raffles  dat van overdracht geen sprake kan zijn, maar dat wij de handel met hem willen voortzetten zoals we dat altijd met Batavia hebben gedaan.

 

Cock Blomhoff

Ik zal zo spoedig mogelijk terugkeren. Dat beloof ik je

 

Doeff

Goed. Ik zal ondertussen wachten totdat het Nederlands gezag in Batavia is her­steld, danwel mijn superieuren mij gebieden te vertrekken.

De toestand is zorgwekkend. De Europese impasse lijkt eindeloos.

Wat de Shogun te melden over de politieke situatie in Europa?

 

Cock Blomhoff

Misschien moet u daarover zwijgen.

Wat niet weet wat niet deert!

 

Doeff

(Hoofdschuddend)

Dat wordt moeilijk.

De Japanesen hebben waarlijk een honger naar kennis.

Het hof is nogal nogal gedetailleerd in haar vragen

Omtrent de Europese politiek

De waarheid verdraaien is nog riskanter

 

Cock Blomhoff

Wat had U dan gedacht?

De toestand van het vaderland zal den Shogun niet bevallen

 

Doeff

Open kaart spelen

Begrip vragen en vooral geduld

 

Cock Blomhoff

De Japanees heeft gelukkig een lange adem

Ik verheug mij op een bezoek aan Batavia!

 

Doeff

Verheug je niet te snel!

Misschien dat Raffles je direct onverrichterzake terugzend

Of erger: Op slag gevangen zet

 

Cock Blomhoff

Dat lijkt me kras

Mijn relaties met den Engelschen zijn altijdt goed geweest

 

Doeff

De carrousel van het wereldtoneel verandert de verhoudingen, Jan

In deze tijd kunnen vrienden tot vijanden worden en vijanden tot vrienden

Japanse fluitmuziek klinkt. Licht dimt.

 

scene 5 JAPANS LIED

De Geisha wast tussen de schuifdeuren een doek in een teil. Zij zingt een Japans lied.

 

Akte 5

HET AFSCHEID VAN HENDRIK DOEFF

De laatste akte speelt grotendeels aan de eettafel van het Nederlandse opperhoofd Hendrik Doeff  in 1817. Doeff wordt na 18 jaar verblijf in Japan opgevolgd door zijn vroegere adjudant Cock Blomhoff. Cock Blomhoff heeft zijn vrouw Titia Bergsma en kind meegenomen uit Batavia. Deze roodharige vrouw, was een van de eerste westerse vrouwen in Japan en onder meer aan haar ontleenden de Japanners hun beeld van de westerse  vrouw. De vrouw moest op last van de Japanse shogun vertrekken. Jan Cock Blomhoff  had in een eerder verblijf tussen 1811 en 1813 ook een kind verwekt bij de Japanse Geisha Itohagi. Hendrik Doeff verlaat Deshima met achterlating van zijn Japanse vrouw, Sonoo en zijn 12-jarige zoon.

 

scene 1 AANKOMST VAN COCK BLOMHOFF

Achter het rijstpapier een erotische scene, tussen Hendrik Doeff  en Sonoo. Het publiek ziet de handelingen in silhouet. Erotisch gelach en gefluister onder het ritme van de Japanse fluit. De Japanse tolk verzorgt op het voortoneel een Bonsai-boompje. Muziek: Japan 5

 

Japanse Tolk

Maruyama de

kakato no nai mo

mare ni umi

 

Nederlander

In Maruyama

worden kinderen zonder hiel

zelden geboren

(Basho, 1679)

 

Hendrik Doeff  komt vanachter het scherm op in zijn kamer. Doeff loopt naar de Japanner, die bezig is met zijn bonsai-boompje.

 

Doeff

Achttien lenten hebben de loofbomen aan de baai hun bladeren gegeven

Achttien lenten op dit kleine Japanse paradijs

Achttien lenten is het verscheurde vaderland ondergedompeld in oorlog

Achttien lenten van oorlog, vernietiging en gebroken idealen

Achttien lenten brand de ontembare oorlogsfakkel

13.000 Ri  van het vredige Nagasaki

 

Nagasaki,

Poort van het Japansche rijk

Levende stad in de kom van groene bergen

Lange tong in de baai

De lantaarns spiegelen in het water

De silhouet van de Papenberg, hoop van nieuw leven

Waarlangs de schepen de baai invaren.

 

Aan de overkant de Chinese factorij

Daarachter goed zichtbaar uit mijn huis

Het verleidelijke Maruyama

Buurt van ontucht en vertier

De theehuizen waar de shamisen klinkt

De gastverblijven waar de Geishas de sake schenken ...

Geruis en Japanse stemmen..

 

Hollandse stem

(Scheepsbel overgenomen door trommel)

Een schip, een Hollands schip!

Een schip, een Hollands schip!

 

scene 2  JAPANS FEEST

De Japanse tolk rent ondertussen met een Japans masker en een  vlieger-draak over het toneel. De vlaggemast wordt verlicht met 20 lichtjes.

Muziek: Feest en shamisen. Japan 3

 

scene 3  DINER

Jan Cock Blomhoff  komt op en valt Hendrik Doeff  in de armen. Zijn vrouw staat met haar kind op de achtergrond. Doeff verwelkomt haar.

Muziek: 19e eeuws Muziek Wilms 1, (CD 2 Nr 1)

 

De Japanse tolk rijdt de witte eettafel op. Doeff nood het gezelschap aan tafel.

De Japanse tolk bedient en gaat op de mat zitten  Doeff, Cock Blomhoff en Titia Bergsma nemen plaats.Het diner neemt een aanvang.

.

Cock Blomhoff

Je had gelijk, Hendrik

Toen ik in Batavia aankwam

werd ik direct door Raffles gevangen gezet

 

Doeff

Daar was ik al bang voor

 

Cock Blomhoff

Vier maanden later werd ik op een schip naar Londen gezet

Maar het geluk was met mij.

De oorlog in Europa was voorbij.

 

Doeff

Goddank!

 

Cock Blomhoff

Napoleon is verslagen en verbannen

In Londen werd ik direct op vrije voeten gesteld

Bij mijn aankomst in Den Haag ben ik op audientie geweest bij 

onze nieuwe koning.

 

Doeff

Onze nieuwe koning?

 

Cock Blomhoff

Koning Willem I. Oranje is weer aan de macht Hij heeft mij de opdracht meege­geven om je af te lossen. Hij was zeer over je te spreken en heeft je onderschei­den, omdat je 'Deshima' voor Nederland hebt weten te behouden.

 

Doeff

Wie had ooit kunnen denken dat ik nog eens onderscheiden zou worden door een Oranje? Ach, Ik heb niets dan mijn burgermansplicht gedaan!

 

Cock Blomhoff

Geen valse bescheidenheid, Hendrik.

In Den Haag heb ik toen Titia leren kennen

 

Doeff

Bij welke gelegenheid heeft u uw man leren kennen mevrouw Bergsma?

 

Bergsma

Op een salonavond

 

Doeff

Een feestavond?

 

Bergsma

Nee, nee geen feest, Een dispuut over het nieuwe Europa.

 

Doeff

Het nieuwe Europa? U interesseert zich voor politiek?

 

Cock Blomhoff

Titia organiseert disputen over politiek, Hendrik

 

Bergsma

De vorstenhuizen zijn weliswaar opnieuw aan de macht.

Maar de idealen blijven, Meneer Doeff. De idealen blijven..

 

Doeff

Aha. U bent een dochter van de verlichting, Mevrouw Bergsma

 

 

Cock Blomhoff

Titia heeft soms wat achterhaalde ideeen. Maar goed. Ze had tevens grote interes­se in Japan. Ik heb me laten overhalen haar mee te nemen.

 

 

Bergsma

Mijn Salons werden goed bezocht, meneer doeff

Mijn man heeft me gewaarschuwd dat Deshima verboden is voor westerse vrou­wen.

 

Doeff

U bent goed ingelicht, mevrouw.

 

Bergsma

Denkt U dat daar een uitzondering op te maken is meneer Doeff ?

 

Doeff

Dat zullen we moeten afwachten. Alles hangt af van de gouverneur.van Nagasaki.

Maar laten we eerst het glas heffen op het nieuwe Holland!

De Hollanders gaan staan en heffen het glas.

 

Scene 4 HOLLANDS VLAG

Mevrouw Cock Blomhoff zingt het 'Neerlandsch Volkslied'.

Allen zingen de tekst mee.

 

Allen

Hollands vlag,

je bent mijn glorie,

Hollands vlag,

je bent mijn lust,

'k Roep van louter vreugd victorie,

als ik je zie aan vreemde kust

'k Roep van louter vreugd victorie,

als ik je zie aan vreemde kust.

Op de zee en aan den wal

Hollands vlag gaat bovenal.

Op de zee en aan den wal

Hollands vlag gaat bovenal.

 

Doeff

Op den verjaardag van de koning

Leve Koning Willem I!

 

Blomhoff en Titia Bergsma

Leve de Koning !

 

Er klinkt symfoniemuziek van Wilms CD 2 nr.2

 

Scene 5

STIJLDANS

Mevrouw Bergsma en de heer Doeff maken een dansje..

De heer Cock Blomhoff en de tolk hebben een onderhoud aan tafel.

 

scene 6   BERICHT GOUVERNEUR

Japanse tolk komt op en geeft Doeff en brief van de gouverneur. Er is overlg gaande. De muziek stopt.

 

Doeff

Er is een allertreurigst bericht van de gouverneur

omtrent uw verlangen op Deshima te blijven.

Hij heeft mijn verzoek doorgezonden naar Edo

Maar de shogun is onverbiddelijk

U heeft opdracht met het eerste schip Japan te verlaten. 

Het spijt mij vcerschrikkelijk.

(Titia valt haar man snikkend in de armen)

 

scene 7

NEERLANDS VOLKSLIED

Hendrik Doeff, Titia Bergsma, Jan Cock Blomhoff en hun Japanse tolk, Atsutane staan aan de Hollandse vlag. Het geluid van de Zee. Zij zingen het 'Wilhelmus'.

 

 

 

 

Nederlanders

'Wien Neerlandsch bloed door d'ad'ren vloeit.

Wien 't hart klopt fier en vrij,

Wie voor zijn volk van liefde gloeit,

Verheff'den zang als wij!

Hij roem'met allen welgezind.

Den onverbreekb'ren band,

Die Neerland en Oranje bindt:

Voor Vorst en Vaderland,

Voor Vorst en Vaderland!

 

Stilte. Dan geven zij elkander zwijgend een hand. Doeff en Bergsma nemen  afscheid. Het zeil wordt gehesen.­

 

scene 8 VAARWEL

Japanse Tolk

Maruyama no

wakare ichiman

sanzenri

 

Nederlander

Een afscheid in Maruyama

betekent een afstand van

13.000 mijlen

 

Romantische Japanse fluit klinkt. Muziek: Japan 5. Het schip vaart weg. 'Het land van de rijzende zon' blijft achter. Rood achtergrondlicht dat langzaam dimt.