NEERLANDS TROTS IN BARRE TIJDEN 1
OVER DE CANON VAN NEDERLAND
Een 2-delig theaterproject
INHOUDSOPGAVE
Proloog
1 3000 v.chr. Drenthe Hoe een hunebed te bouwen?
2 70 na chr. Noviomagus. Tacitus over de Bataafse opstand tegen de Romeinen
3 690 Utrecht Willibrord en de kerstening van de lage Landen
4 784 Karel ende Elegast in vogelvlucht
5 1100 Hoe de ‘Hebban olla Vogala tot Neerlands’ eerste tekst werd.
6 1296 Muiderslot. Was Floris V een held en Gijsbreght van Aemstel een schoft?.
7 14e eeuw. De Hanzesteden en de Oostzeehandel
8 1510 Rotterdam, Hoe Erasmus de lof der Zotheid predikte.
9 1555 Brussel. Karel V neemt afscheid van Europa
10 1566 Gent. De Nederlandse moraal werd geboren in de Beeldenstorm
11 1584 Delft. De moord op Willem van Oranje
12. 1619 sGravenhage. De Republiek, Hoe de preciesen de rekkelijken het hoofd
afhakten
13. 1609/2009 Amsterdam. Over de VOC en de geboorte van de beurscrisis
14 1612 De Beemster of hoe Vondel de inpoldering bezong.
15 1662 Aemstelredam, de Grachtengordel en het schrobben van de stoepen
16 1621 Loevestein. Hugo de Groot, een lijkrede op zijn boekenkist
17. 1637 De Statenbijbel en de wrake gods over ons zondige land
18. 1642 Waarom Rembrandt geen subsidie krijgt!
19 1645 Het mysterieuze Zuidland in de Atlas Major van Blaeu
20 1676 Hoe Multatuli spot met Michiel de Ruyter.
21 1659 Leiden. Over Christiaan Huygens, zijn klok en het sperma van van Leeuwenhoek
22. 1670 s’Gravenhage. Over de ketter Spinoza en de lynchpartij van Johan
de Witt
23. 1754 Curacao. Logboek van een slavenschip.
24 18e eeuwse heren dansen in hun Buitenhuizen
25 1784 Franeker of hoe Eise Eisinga de hemel nabouwde..
Epiloog
11e versie scenario
UITVOERING
Archivaris 1 Ab Gietelink
Archivaris 2 Rop Severien
THEATERNOMADE.NL
NEERLANDS TROTS IN BARRE TIJDEN 1
(Op het achtertoneel: Staande projectiedoek(en) met daarvoor videobeamers.
Naast het achterdoek Twee kledingkasten.
Links en rechts tafels met historische museaal opgestelde artefacten.
Aan een zijde van het voorpodium hangen twee ouderwetse schilderijlijsten, alsmede
een miniatuurzeilschip. Aan de andere zijde een altaar/ spreekgestoelte
De archivarissen zijn in zwartfluwelen basiskostuum, waardoor zij makkelijk
van kostuum kunnen wisselen. Het wisselen van kostuum gebeurt publiek zichtbaar
.
De Spaanse kraag is een van de kledingstukken)
Aankondiging: Jaartal en plaats geprojecteerd op scherm
Soms overvoice met gongslag
Kleding: Bruine en zwarte pij voor scènes 1 t/m 9
PROLOOG
(Voor het publiek)
Dames en Heren,
Onze regering heeft opdracht gegeven
Tot de samenstelling van een historische Canon van Nederland .
Onze Vaderlandse geschiedenis in 50 vensters
Een canon, die iedere Nederlander in zijn culturele rugzak moet hebben
Die canon moest vervolgens leidraad worden in het nieuw op te richten
Nationaal Historisch Museum.
Maar dit is Nederland, dus het eerste wat de nieuwe directie na aanstelling
deed is:
Die Canon weer overboord kieperen.
De nieuwe directeuren wilden geen historische, maar een modieus thematische
aanpak
Ofwel. Je vertelt geschiedenis en begint met alle jaartallen door elkaar te
gooien
Resultaat: Leerlingen die denken dat de 80-jarige oorlog in de 19e eeuw plaatsvond
en de industrialisatie in de 20e eeuw.
U begrijpt: Crisis.
Wij hebben daarop de minister een oplossing aangeboden
Een Nomadisch Nationaal Historisch Museum op basis van die Canon.van Nederland.
Een historisch verhaal met artefacten dat langs locaties van Neerlands erfgoed
reist
En dan geen schoolmeesterachtige uitleg over die geschiedenis
Maar de adem van onze historie zelf
Authentieke teksten, authentieke muziek. authentieke beelden en authentieke
artefacten
(De veilingmedewerker presenteert)
Het originele schedelhoofd van het meisje van IJde
De sleutel naar het koninklijk kabinet op Noordeinde.
Het zwaard waarmee Floris V in 1296 werd doorboort
Een authentieke molen uit een souvenirwinkel op de Zaanse schans
Een fantastisch plan vond men, maar dat moest dan wel voor scholieren.
Nu hebben wij een publiek van hoger opgeleide, door het leven gerijpte
NRC en Volkskrant lezende, documentaire kijkende, museumbezoekende, romans lezende,
muziekminnende en theatergeïnteresseerde burgers.
U herkent uzelf. Ongetwijfeld
U bent het foute publiek.
U bent veel te hoog opgeleid,
U bent veel te blank
U bent veel te oud en vooral
U bent veel te geïnteresseerd
Uw bestuurders gaan ervan uit dat U bekend met de
Ethica van Spinoza, het Mare Liberum van Hugo de Groot
En de uitvindingen van Christiaan Huygens
Die kent U natuurlijk.
Tja en als U die niet kent,
Dan had U echt bij de geschiedenisles beter moeten opletten.
Dan zakt U voor de inburgeringscursus
Dan kunt U beter uw paspoort inleveren
Die canon is er niet voor U .
Onze bestuurders wijzen met belerende vinger naar de anderen
Naar onze laag opgeleiden, onze allochtonen en vooral onze jongeren,
Jongeren. U kent ze wel, die generatie achter die gamecomputers
Die moeten worden opgevoed in die vaderlandse geschiedenis.
Die hun ouders vroeger op school kregen, maar allang vergeten zijn
(Klompenman komt op met toeter en zwaait met zijn vlaggetje en plastic tulpen naar het publiek. Archivaris stuurt hem geïrriteerd weg)
Maar hoe die scholieren warm te maken voor een:
‘Lof der Zotheid’ van Erasmus of een ‘Karel ende Elegast.?’
Ofwel hoe de concurrentie aan te gaan met het hoogtechnologisch geavanceerde
naar Hollywoodmodel geproduceerde game industrie?
Wij staan hier met een collectie houten voorwerpen, ijzeren zwaarden en perkamenten
rollen
Tegenover een hoogtechnologisch virtueel opererende entertainmentwereld
1. HUNEBEDDEN
AV. Plattegrond, Zee, Hunebedden en windgeluiden
Personage: Hunebedbouwer (Dierenvel,Grijze kussensteen en schedel, meisje van
IJde
AV Er klinkt het geluid van de wind.
Beelden Nederland, aftiteling. Op het scherm verschijnt de vroege kaarten van
Nederland. Een Google-plattegrondbeeld en een serie Hunebedden.
Archvaris bouwt voor de camera een hunebed van stenen. Dubbele projectie op
het scherm
Romeinse officier
(Met romeinse helm voor microfoon)
Het terrein is er woest,
Het klimaat is ruw;
Het leven en landschap somber.
Hier kom je alleen indien het je vaderland is.
2. DE ROMEINSE LIMES (47 -ca. 400)
Personage: Romein, (helm met speer).
A Geluiden van het strijdtoneel
V Beelden van het Romeinse rijk
(Man met Romeinse helm komt op. Hij heeft een gevecht met een Bataaf (blonde
pruik) met e en bezem. Romein wint en krijgt perkamenten rol aangeboden en leest)
Romeinse officier
Potuisse tunc opprimi legiones et voluisse Germanos,
sed dolo a se flexos imputavit Civilis;
Nam Cerialis per occultos nuntios Batavis pacem,
Civili veniam ostentans,
Veni, vidi, vici”.
3, WILLIBRORD (658-739)
Personage: Willibrord met pij en kruis
A Windgeluiden en grote klok / Stukje Name Rose H 15
V Vroeg christelijke beelden. (Fragment in de Naam van de Roos?)
Willibrord en misdienaar komen op in processie in pij met kruis,
Zij voeren een klok mee, richten een altaar in.
Zij knielen voor het altaar en zingen hard en monotoon het gebed
Priester
Credo in unum
Deum parem omnipotentum
Priester Kyrie eleison
Misdienaar Kyrie eleison
Priester Kyrie eleison
Misdienaar Christi eleison
Priester Christi eleison
Misdienaar Christi eleison
Priester Kyrie eleison
Misdienaar Kyrie eleison
Priester Kyrie eleison
(Opstaan handen opvouwen en strekken)
Priester Gloria in excelis Deo
Priester Dominus Vobisbum
Misdienaaar Et cum spiritu tuo.
Willebrord zegent met wijwater.
Dominus sit incode tuo
et in labilis tuis;
Ut digne et petenter annunties
evangelicum suum
In nomine Patris et Filii et
Spiritus sancti Amen
(Priester loopt weg. Misdienaar volgt)
4. KAREL DE GROTE ((724-814)
Personage: Karel met kroon en zwaard
AV Hofmuziek en Beelden van Karel met paleizen.
Van Karel de Grote de bekende voorhoofse Middelnederlandse ridderlegende Karel
ende Elegast uit omstreeks 1250
Archivaris
785 Het ridderverhaal Karel ende Elegast.(Gongslag)
Verteller
Fraeye historie ende al waer
Mach ic vertellen hoort naer
Het was op enen avontstont
Dat karel slapen begonde
Tengelem op den rijn
Dlant was alle gader sijn.
Hi was keyser ende coninc mede.
Hoort hier wonder ende waerhede
Overvoice
De avond voor de hofdag krijgt Karel de Grote in een droom bezoek van een engel
die hem opdraagt om uit stelen te gaan, anders zal hij sterven.
Verteller
Daer die coninc lach ende sliep,
Een heilich engel aen hem riep,
Engel
"Staet op edel man.
Doet haestelic u cleeder an.
Wapent u ende vaert stelen.
God die hiet mi u bevelen,
Die in hemelrike is here.
Of ghi verliest lijf ende eere.
Wapent u, sit op u paert
Haestelic ende niet en spaert."
Overvoice
Karel gehoorzaamt zijn engel en ontmoet de door hem verbannen ridder Elegast,
Overvoice
Elegast stelt voor bij Karels’ zwager Eggeric te gaan stelen.
Overvoice
(Ze stelen).
Elegast ontdekt dat Eggeric zijn vrouw juist een plan tot staatsgreep opbiecht.
Verteller 2/ Elegast
Eggeric heeft sinen doot gesworen
Doen wiste karel wel te voren
Dat hem god te stelen ontboot
Om te bescudden vander doot.
Overvoice
De volgende morgen op de hofdag wordt de zwager beschuldigt
Nu wil ic corten dese dinc.
Men sleepte eggeric ende hinc,
Ende alle die verraders mede.
Daer en halp saec noch bede.
Overvoice
Elegast trouwt daarop met Karels’ zuster.
Verteller 1
Elegast bleef inder eere
Dies dancti onsen heere.
Die coninc gaf hem eggerics wijf.
Si waren tsamen al haer lijf.
Dus moet god al onse saken
Voor onse doot te goede maken.
Des gonne ons die hemelsche vader.
Nu segghet amen alle gader.
5. HEBBAN OLLA VOGALA (ca.1100)
Personage: Monnik met bijbel en briefje
AV Beelden en vogelgeluiden.
Een monnik in pij komt op. Haalt uit een bijbel een klein briefje
Hij gaat zitten op een bankje, Een andere monnik vertelt
Monnik/Archivaris
Een monnik die de heilige schrift in het Latijn kopieert maakt op het schutblad
gedachteloos de eerste Middelnederlandse tekst:
‘Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we
nu?’
Alle vogels zijn aan het nestelen, behalve jij en ik. Waar wachten we nog op?
Is de eerste Nederlandse tekst niet erg romantisch?
Is het de overspelige droom van een celibataire monnik?
Of komt het misschien uit een Spaans volksliedje dat toen door vrouwen gezongen
werd.?.
Is de eerste Nederlandse zin geschreven door een vrouw?
Maar is het wel de eerste zin?
In de Oudsaksische doopgelofte wordt een zin gebruikt die waarschijnlijk 300
jaar ouder is
‘Gelobistu in got alamehtigan fadaer ? - Geloof je in God de almachtige
vader?
6. FLORIS V (1254-1296)
Personage: Floris V met kroon en gevangenenketting
Gijsbreght van Aemstel met zwaard
A Zwaardgevecht V Beelden Floris V en Gijsbreght
Gijsbreght/ Archivaris
Wij zijn de helden en zij de schoften
Of was het achteraf toch andersom?
Neem de Hollandse held Floris V, voorganger van het huidige koningshuis
Geliefd bij het volk. Door edelen nabij het Muiderslot op lafhartige wijze vermoord.
Een Hollandse militair op lafhartige wijze vermoord door een bermbom
Lafhartig? Of is onze held een schoft en de schoft een held?
Bij Vondel wordt Floris V een schoft
Zijn tegenstander Gijsbreght van Aemstel een tragische held
Gijsbrechts’ aanklacht klinkt eeuwenlang in de Amsterdamse schouwburgen
(Met boek Gijsbreght)
Uit Floris geile borst, en 't schandelijck omhelzen,
En schennen van mijn nicht, die schoone bloem van Velzen;
't Verongelijcken van den adel, in zijn Recht,
Bezworen met zijn' mond, verblinde menschen, zeght,
Indien geen wrock en wraeck uw oogen en verblinden,
Zoud ghy niet stofs genoegh tot Aemstels onschuld vinden?
7. DE HANZE (1356-ca.1450)
Personage: Koopman/Basiskostuum met hangend scheepje
AV Beelden van de handelssteden en zee/ zeilgeluiden
Een klein scheepje hangt aan de zolder. Acteur blaast in de Zeilen. Scheepje
beweegt en verdubbelt camerabeeld.. De handeling wordt overgenomen door het
geluid van de wind en de zee en een 2e scheepje schuift over de landkaart
8. ERASMUS (1469-1536)
Personage: Zotheid met zotskap en bellen
A ME muziek V Beelden Erasmus
De zotheid met zotskap komt op spreekt in een spreekgestoelte de aanhef van
De Lof der Zotheid. Aanwijzing: kolderieke scène met narrenattributen.
Zotheid
(Dans en tekst in homostijl)
Aanstonds zal ik u vertellen,
waarom ik hier voor u sta met op het hoofd een zotskap,
een ongewone dracht voor redenaars.
Wilt dus goed naar mij luisteren, niet met dat halve oor,
dat men aan boetpredikers pleegt te schenken, maar met de aandacht, waarmee
jullie marktschreeuwers, piassen en hansworsten aanhoren,
En daarom zullen jullie ook van mij thans een lofrede horen, maar niet op helden of op wijzen, doch op mij zelf: Op de dwaasheid.
Voor de kritiek van betweters, die beweren dat zelfverheerlijking het toppunt van dwaasheid is ben ik ongevoelig.
Wat doet een wijsgeer die de lust voelt opkomen vader te worden?
Hij roept de hulp in van mij, de lust
Uit dat rare komieke ding, waarover men niet spreken kan zonder in de lach te
schieten komen alle mensen voort.
Immers, wat blijft er van het leven over zonder zingenot?
Bedenkt dat het Moria, slechts een vrouw was die tot U sprak.
Daarom hooggeëerde volgelingen, vaarwel!
Op uw welzijn!
Ik dank U
9. KAREL V (1500-1558)
Personage: Karel V
A 1. Hacquart/ Hollandse Barok V beelden Karel V
Aankleding: Karel V (Kroon op) en page
Archivaris
Europa hangt tussen een lappendeken en een eenheidskleed
Haar eenheidsideaal was even gewelddadig als totalitair.
Een rijk van beschaving van de Atlantiek tot aan de wilde horden in het Oosten
De eenheid van Europa. Na Ceasar was er nog Keizer Karel de Grote en Karel de
V
En na Napoleon kregen we nog Hitler en de Europese Unie
Karel V komt op. Page schuin achter hem , dringt vertaling ertussen
Karel V (steunend op page): Page (vertalend):
Vor vierzig Jahren, am selben Ort,
Am Vorabend des dreikönigstages,
Hat mich der Kaiser, mein Großvater, für volljährig erklärt.
Dann wurde ich König von Spanien, dann selbst Kaiser –
Ich habe die Kaiserkrone gesucht, nicht um über noch mehr Reiche zu gebieten, sondern um für das Wohl Deutschlands und der anderen Reiche zu sorgen,
der gesamten Christenheit Frieden und Eintracht zu erhalten und zu schaffen und ihre Kräfte gegen die Türken zu wenden.
Ich habe darum viel beschwerliche Reisen machen,
viele beschwerliche Kriege führen müssen
aber niemals mutwillig, sondern stets sehr gegen meinen Willen als Angegriffener … Voor veertig jaar heeft de keizer, mijn grootvader, me op deze plaats op de vooravond van Driekoningen voor meerderjarig verklaard.
Dan werd ik koning van Spanje, dan zelfs keizer –
Ik heb de keizerskroon nagestreefd, niet om over nog meer rijken te heersen, maar om voor het welzijn van Duitsland en de andere rijken te zorgen,
Om voor de vrede en de eenheid van het hele christendom te zorgen en om krachten tegen de Turken aan te wenden.
Daarvoor heb ik vele vermoeiende reizen ondernomen
Vele zware oorlogen moeten voeren...
maar nooit moedwillig, echter steeds tegen mijn wil als aangevallene...
Aber bewußt habe ich niemandem Unrecht getan, wer es auch sei.:
Ich bitte jeden, den ich gekränkt haben könnte, um sein Verzeihen.
Maar niemand heb ik bewust onrecht aangedaan, wie ook.:
Ik smeek een ieder, die ik gekrenkt zou hebben, om vergiffenis.
10 DE BEELDENSTORM (1566)
Personage: Televisieverslaggever
Geus 1. Werpt stapel pakpakpapier
2. Rent rond met Christusbeeld
3. Probeert met touw iets omver te trekken
Geluid van kapotvallende voorwerpen
Beelden van 1566 beeldenstorm
Televisie-Verslaggever
De beeldenstormers vernietigen alles, sparen zelfs de vrouwenzitplaatsen in
de beuken niet en verscheuren ontelbare boeken, zodat de straat vol papier lag.
Vanuit de cellen wordt zoveel papier in de Leie geworpen, dat het lijkt alsof
er grote sneeuwvlokken in het water vallen.
De rivier ligt vol papier en boeken, die onnoemelijk veel geld hadden gekost.
Het razende gepeupel loopt door de cellen en de zolders.
Ze breken er stenen potten, de kannen, de glazen en de stoelen, alles wordt
stuk gesmeten.
Alle kaarsen vertrappelen ze, geen glasraam blijft heel.
Op een onbeschrijflijke manier verwoesten ze de kerk.
Niets blijft gespaard.
Ik ben, Marcus van Vaernewijck , live vanuit Gent 1566
11. WILLEM VAN ORANJE (1533-1584)
Personage: Willem van Oranje, met Spaanse kraag en cap.
Beelden van Willem van Oranje. (Willem zoekt een wijsje. Eerst de tekst m dan
een geïmproviseerde wijs, dan de internationale. Tenslotte een rap. Dan
valt het schot)
Willem van Oranje
1584, Prinsenhof, Delft
Wilhelmus van Nassouwe
ben ik van Duitsen bloed,
den vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood.
Een prinse van Oranje
ben ik, vrij onverveerd,
den Koning van Hispanje
heb ik altijd geëerd.
Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God mijn Heer,
op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
Uw dienaar t'aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.
(Balthasar Gerards staat met gestrekte arm en een pistool in zijn hand.
Na de laatste toon vallen er drie schoten,
Willem van Oranje valt.
Hij wordt ondersteunt door de page bij zijn laatste woorden).
Ick ben seer gequetst,
Heere Godt weest mijn siele, ende dit arme volck ghenadich.
(Muziek volgende scene)
12 DE REPUBLIEK (1588-1795)
Personage: Stadhouder vs Raadspensionaris.
De onthoofding van Oldenbarneveldt
AV Sweelinck 5.
Archivaris
1619 onthoofding op het Binnenhof , Den Haag
(Steeds stap Teruglopend)
Omdat de Nederlanders geen vorst kunnen vinden worden ze een republiek
In de schoot van de Republiek der zeven Verenigde Provinciën zetelt de
tweespalt
Tussen republikeinen en orangisten
Tussen rekkelijken en preciesen,
Tussen vrijzinnigen en rechtzinnigen,
Tussen de menselijke maat en het regelfetisjisme
Tussen de vrije mens en de strenge wet van god.
Tussen ‘het gedogen’ en ‘de regel is de regel’
In 1619 verslindt de Hollandse opstand haar eigen kinderen
De preciesen hakken de rekkelijken het hoofd af. letterlijk
Raadspensionaris van Oldenbarneveldt wordt op het Binnenhof onthoofd.
(Hij knielt)
Here god, hemelse vader. Ontferm U over mij!
(Tot de beul)
‘Maak het kort, Maak het kort’
(De bijl valt. Donkerslag)
In 1625 sterft van Oldenbarneveldts’ tegenstrever Stadhouder Maurits
van Oranje
Zijn secretaris Constantijn Huygens bracht hem het volgende eerbetoon.
(Lijkrede bij zijn opgebaarde lichaam)
Scheepspraet, ten overlijden van Prince Mouringh (1625)
Mouring, die de vrije schepen
Van de Seven-landsche buert
Veertigh jaren, onbegrepen,
Onbeknepen heeft gestuert,
(5) Mouring, diese door de baren
Van soo menigh tegen-tij
Voor den wind heeft leeren varen
All en was ’t maer wind op zij,
Mouring, Schipper sonder weergae,
(10) Die sijn’ onverwinlickheit
Daer de Sonn op, waer sij neer gae
T’aller ooren heeft gespreit,
Mouring, die de Zee te naw hiel
Voor sijn’ zeilen en sijn wand,
(15) Die de voghelen te gau viel
All bezeilden hij maer ’t sand.
Mouring was te koy ekropen,
En den endeloose slaep
Hadd sijn wacker oogh beslopen
(20) En hem leew gemaeckt tot schaep,
13. DE VERENIGDE OOSTINDISCHE COMPAGNIE (1602-1799)
Personage: Koopman met staande Globe
Zij drinken uit de Globe.
Amsterdamse beurshandelaar
(Met ballerige air)
Dames en heren,
Wij eren in dit jaar van de kredietcrisis,
De Amsterdamse VOC koopman Le Maire
Het was immers Le Maire, die 400 jaar geleden in 1609
De eerste beursmanipulatie in aandelen op touw zette.
Le Maire deed al aan ‘naked short selling’ toen New York nog niet
eens was ontdekt
‘Naked short selling’: Dat betekent aandelen verkopen die je helemaal
niet hebt.
Om vervolgens te proberen de beurs te laten instorten.
En de winst opstrijken. Riskant spel, maar zeer lucratief
Le Maire was eigenlijk een optie- en futurehandelaar avant-la lettre
Niet zonder trots gedenken wij dat in Amsterdam de eerste aandelen ter wereld
werden verhandelt en dat binnen de kortste keren leidde tot de grootste windhandel
en speculatie uit de 17e eeuwse geschiedenis.
Vergeet Wall street, vergeet de City. Het was bij ons op het Damrak
Wij Nederlanders zijn er in zijn geslaagd om het voorbeeld te geven.en windhandel
en speculatie tot de grondslag van het mondiale economische systeem te maken
En ach Heren…
De ironie van de geschiedenis.
Het handelsnetwerk en kapitaal van die eerste VOC-aandelen komt via de Nederlandse
Handel Maatschappij, bij de ABN en de ABNAMRO terecht,
De speculatieve verkoop van Neerlands grootste bank,
Die het startschot vormde van de mondiale kredietcrisis,
Waarmee de hele bliksemse zooi in elkaar sodemieterte.
Landgenoten. Een toast op de VOC en ons internationale beurssysteem.
14 DE BEEMSTER (1612)
Personage: Watermolen
Geluid van de wind klinkt en het molentje waait. Op de achtergrond watermolens
en de drooglegging van de Beemster. Archvarissen draaien twee buizen rond als
twee fluitende molenwieken..
1612, Inpoldering van de Beemster
(Voor microfoon)
De Windvorst, om den rouw van Hollands Maagd te paaien,
Vermits, door storm op storm, zij schade en inbreuk lee,
Schoot molenwieken aan en maalde, na lang draaien,
Den Beemster tot een beemd, en loosde ‘t meir in zee.
De zon verwonderd zag de klai nog brak van baren,
En droogde ze af, en schonk ze een groenen staatsiekeurs,
Vol bloemen geborduurd, vol lovren, ooft en airen;
En, tooiende heur hair, bestrooide het vol geurs.
15 DE GRACHTENGORDEL (1613-1662)
Personage: Regent en Grachtenpand
2 meisjes met 2x Spaanse kraag op het hoofd
A. Hollands Madrigaal (presto, allegro, andante, adagio),
B. De kaarten van Amsterdam, inclusief Google en de grachtengordel in kaarten)
1. Rop gaat zwart/wit vloer schrobben
2. 2x dansen met bezem
Amsterdams dienstmeisje
Op Amstelredam
Het Y en d'Aemstel voeren de hoofdstadt van Europe,
Gekroont tot Keizerin, des nabuurs steun en hope,
Amstelredam, die 't hooft verheft aan 's hemels as,
En schiet, op Plutoos borst, haer wortels door 't moerasch.
Wat watren worden niet beschaduwt van haer zeilen?
Op welcke marckten gaat zy niet haar waren weilen?
Wat volcken zietse niet beschijnen van de maan,
Zy die zelf wetten stelt den ganschen Oceaan?
Zy breit haar vleugels uit, door aanwas veler zielen,
En sleept de weerelt in, met overlade kielen.
16 HUGO DE GROOT (1583-1645)
Personage: Hugo de Groot met Spaanse kraag zittend op de boekenkist,
(Acteur laat Hugo de Groot in de kist, gaat er zelf opzitten en vertelt het
verhaal)
Hugo de Groot schreef Mare Liberum in opdracht van de VOC in 1604-1606..
Tekst: Mare Liberum (Voor VOC) over oorlog en vrede
Telefoongesprek 1
(Telefoonbel klinkt)
Hallo met je vader. Zit je weer achter de computer?
Counterstrike part 2,
Kom je nog kijken?
(Band aan. Archivaris begeeft zich naar te kleine boekenkist en probeert daar
in te gaan zitten. Tenslotte draait hem om en verbergt zich zo voor publiek)
Nou over alle canononderwerpen.
We gaan straks een scène doen over Hugo de Groot
Ja die van de boekenkist op Loevestein. Daar zijn we toch geweest, dat herinner
je je toch nog wel? Precies, er zijn meer originele boekenkisten in omloop
Hij was de grondlegger van het moderne volkerenrecht
Mare Liberum, ‘vrije zee’ in opdracht van de VOC.
Ja zijn werk is goeddeels in het Latijn.
Je moet je Latijn nog overdoen?
Daar had je een 1 voor? Een 1? Dat gaat goed dan he?
Je was je boek kwijt. Tja Dat is niet zo mooi dan
Dat zou ik dan maar eens gauw gaan leren. Tot ziens,
Vondel
Vondel bij het overlijden van Hugo Grotius in 1645
Helaes! wie komt mijn hoop vermoorden?
Wat onweêr ruischt ’er uit den Noorden?
Verzekert flucks ons beste pant:
Verzekert, berght het Hollantsch Wonder.
(5) Hoe haelt de zon haer aenschijn onder!
O Baltisch meir! ô storm! ô strant!
Helaes! waer is DE GROOT gebleven,
Die voor de schipbreuck van zijn leven,
Zelfs onder ’t opgeheven zwaert,
(10) ’t Gezicht des Doots braveerde; en stercker
Dan stael, voor eeuwigheit van kercker
Noch bittren laster was vervaert?
17. DE STATENBIJBEL (1637)
Personage: Vrouw van schilderij met statenbijbel op bankje
A Zee V Beelden van Noch, Zondvloed en Holland
(Hij leest vanachter katheder de Bij¬bel, het frag¬ment over de aankondiging
van de Zondvloed. Genesis 6:5 - 6:18. Andere acteur blaast condoom op)
1637 De Statenbijbel
Gereformeerde Dominee
6:5. Toen de Here zag, dat de boosheid des mensen groot was op de aarde en al
wat de overleggingen van zijn hart voortbrach¬ten te allen tijde boos was,
berouwde het de Here, dat hij de mens op de aarde gemaakt had en het smarte
hem in zijn hart.
6:7. En de Here zeide: ik zal de mensen die ik geschapen heb van de aardbodem
uitroeien, de mensen zowel als het vee en het kruipend gedierte en het gevolgelte
des hemels, want het berouwt mij dat ik hen gemaakt heb.
6:8. Maar Noach vond genade in de ogen des Heren.
6:12. En god zag de aarde aan, en zie, zij was verdorven, want al wat leeft
had zijn weg op de aarde verdorven.
6:13. Toen zeide god tot Noach: Het einde van al wat leeft is door mij besloten,
want door hun schuld is de aarde vol gewel¬denarij. en zie ik ga hen met
de aarde verdelgen.
6:14. Maak U een Ark van Goferhout. Met vakken zult gij de ark maken en haar
van binnen en van buiten met pek bestrijken.
6:15 En zo zult gij haar maken:
Driehonderd el zal de lengte der ark zijn, vijftig el haar breedte en dertig
el haar hoog¬te.
6:17. Want zie, Ik ga een watervloed over de aarde brengen om al wat leeft,
waarin een levensgeest is, van onder de hemel te verdelgen; alles wat op aarde
is, zal omkomen.
6:18. Maar met u zal ik een Verbond oprichten.
HOMOHUWELIJK ANVANT LA LETTRE
Archivaris 2
Waaruit bestond die zondigheid?
Sinds 2001 zouden voor het eerst in Amsterdam twee mensen van gelijk geslacht
worden getrouwd. Maar het illegale homo-huwelijk was 4 eeuwen ouder
In 1632 trouwde Willem Adriaansz met Hilletje Jans in de Nieuwe Kerk, maar Willem
was een vrouwspersoon met de naam Barbara.
Uit het verslag van de Schout:
De Schout
Hilletje zegt dat ze de eerste avond na het trouwen met haar naar bed ging,
en dat Barbara dronken zijnde, zei dat ze zich tot haar wilde bekennen maar
niet de daad bij het woord voegde.
Ze zegt dat ze enige tijd daarna eens bij haar ging voelen en na gevoeld te
hebben bleef twijfelen omdat ze niet wist of ze te hoog of te laag getast had.
Ze zegt dat ze niet geloofde dat Barbara een vrouwspersoon was totdat de smidsvrouw
haar waarschuwde dat de smid wel eens met Barbara geslapen had toen zij nog
in vrouwenkleren ging.
18. REMBRANDT (1606-1669)
A 17e eeuwse Muziek. V Schilderijen met einde Nachtwacht
Performance van zelfportretten. Rembrandt als zelfportret in vele kleuren zwart
en wit.
Acteur kijkt in de life camera en doet steeds een andere muts op en trekt een
andere grimas. Hij toont zijn gezicht in vele gelaatsuitdrukkingen.
1642, Doelenzaal, Amsterdam,
Voorzitter kunstcommissie.
Dames en heren,
Wij hebben een subsidieaanvraag ontvangen van de heer Rembrandt van Rijn
Waarover wij gezien de discussie in de media een verklaring willen afleggen:.
In het fondsreglement staat dat wij de artistieke kwaliteit moeten bepalen
op basis van de geschreven aanvraag.
In de aanvraag lezen wij:
‘In dit project wens ik ‘de compagnie van kapitein Frans Banning
Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh’ te portretteren . De meest betalende
personen zet ik dan op de voorgrond in het licht en enkele minder betalende
personen op de achtgrond in het donker’
De adviescommissie heeft hierover het volgende geadviseerd:
“De heer Rembrandt van Rijn is een productief schilder en een succesvol
artistiek ondernemer, die overal exposeert, maar de commissie heeft onvoldoende
vertrouwen in zijn artistieke kwaliteit. Van Rijn is een typische broodschilder.
In zijn nieuwe project werktitel de ‘Nachtwacht’ moeten de figuren
betalen voor hun plaats op het schilderij.
Het project ‘Nachtwacht’ is een groepsportret en als zodanig niet
origineel,
Het werk heeft een beperkte betekenisgeving en is in zijn onderwerpkeuze commercieel
en niet vernieuwend.
Het werk zou een plaats moeten krijgen in de Amsterdamse Doelenzaal.
De commissie heeft vernomen dat het doek te groot is voor de bedoelde muur
En de opdrachtgever heeft er aan beide zijden van het doek er een reep af heeft
laten snijden.
Wij achten deze laatste daad weliswaar zeer experimenteel, maar achten dat niet
het statement van de kunstenaar.
Wij adviseren het fonds het project geen subsidie te verlenen
19. DE ATLAS VAN BLAEU (1662)
Personage: Regent met Globe
A. Barokke muziek
B. Beelden met kaarten van Blaeu, gemengd met Google Earth.
1662, kaartenatelier Blaeu te Amsterdam
Schoolmeester/Archivaris 1
(Geeft uitleg aan de hand van een geprojecteerde wereldkaart)
De atlas van Blau met de fascinerende wereldkaart van 1619
Hoe ontdekten de Nederlanders de zeeweg naar Indie?
Men onderzocht 4 zeewegen.
1. Willem Barentszoon en Jacob van Heemskerk gingen door de Noordelijke Ijszee
en, maar stranden bij Nova Zembla in het pakijs. Zij bouwden hun behouden Huys
keerden meer dood dan levend terug.
2. Hendrik Hudson ontdekte niet alleen Manhattan, maar ook de Hudson baai, alwaar
zijn bemanning de expeditie voor gezien hield en de man in een schuit over boord
zette. Nooit meer iets van vernomen
3. Jacob Mahu voer met 5 schepen rond Kaap Hoorn en in 1600 alleen met het scheepje
De Liefde Japan. Dit werd de basis voor de Nederlands-Japanse relatie.
4. Alleen de expeditie met Houtman en de Keizer bereikten in 1598 via Kaap de
Goede Hoop, Java aan en keerden behouden terug. De Nederlandse kolonisatie van
Oost-Indie was aangevangen.
Kenmerkend voor de eerste wereldkaart van Blaeu was de aanwezigheid van het
onbekende Zuidland, het Terra Australis
Om de Globe in evenwicht te houden moest er op het Zuidelijk halfrond evenveel
land zijn als op het Noordelijk halfrond. Men veronderstelde een Siberische
landmassa in spiegelbeeld op het zuidelijke halfrond, het Terra Australis
Pas toen Abel Tasman in 1642 Australie voer besefte men dat het mysterieuze
Zuidland veel kleiner was dan ooit was gedacht
Joan Blaeu tekende in zijn kaartenatelier aan het Amsterdamse Damrak zijn Atlas
Major, het nieuwste gezicht van de wereld.
20. MICHIEL DE RUYTER (1607-1676)
Personage: Omroeper
A Kanongebulder V beelden van zeeslagen en rookmachine.
In het werk ‘Woutertje Pieterse’, tot stand gekomen tussen 1862 en 1877, laat schrijver Multatuli (pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker) de scholiere Leentje de Haas een - niet geheel politiek correct- gedicht schrijven over Michiel de Ruyter.
Marine omroeper
(Met koperen toeter in 4 richtingen)
Hij is op een toren geklommen
en heeft daar touw gedraaid,
toen is hij op zee gekommen,
en werd met roem bezaaid.
Hij wou ’t er niet bij laten,
en heeft Saleh geveld,
toen hebben de Heeren Staten
hem aangesteld als held.
Toen is hij aangekomen
in ’t roofziek Engeland,
dat heeft hij zonder schromen
belegerd en verbrand.
Hij heeft veel christenslaven
met vrijheid overstrooid,
toen hebben Neerlands braven
zijn glazen ingegooid.
Tot afschrik van verraders
toen hij de zee bevoer,
was zijn naam Bestevader.
Zijn vrouw was Bestemoer.
Hij gaf de eer den Heere
en was als Christen groot,
toen kreeg hij door zijn kleeren
een kogel, en was dood.
(Multatuli)
21. CHRISTIAAN HUYGENS (1629-1695)
Personage: Huygens en het slingeruurwerk
A Slingerklok en natuurwetenschappelijke experimenten.
Archivaris laat slingeruurwerk horen en doet allerlei proeven
Archivaris 1
Telefoongesprek 2
Hallo. Je moet nog een werkstuk maken?
Over Christiaan Huygens?
Tja. Huygens was een astronoom, sterrekundige en natuurkundige
Hij heeft een hele serie uitvindingen gedaan.
Het principe van de stoommachine middels buskruitontploffing, een golftheorie
voor het licht en het geluid, en de formule voor de middelpuntvliedende kracht.
Het patent op het eerste slingeruurwerk.
Oh, dat weet je allemaal al. Via de Wikipedia.,.. tja waar zijn vaders dan nog
voor, vraag je je af. Ja ik begrijp dat je alles gewoon opzoekt op wikipedia
met de samenvattingen erbij. Natuurlijk,
Ik moet ophangen Ja, kijk nog maar even bij de wikipedia. Succes !!!
Spermatozoïden
Archivaris 1:
Wie niet in de canon voorkomt was de uitvinder van de microscoop Antonie van
Leeuwenhoek, die in 1677 aan de Royal Society zijn ontdekking van de spermatozoïden
beschreef.
Anthony van Leeuwenhoek
(Lange pruik trekt zich met de rug naar het publiek afbij spreekgestoelte en
vertelt)
‘Het mannelijk teelzaad heb ik verscheidene keren bestudeerd, terstond
van de ejaculatie en ik heb daarin een grote menigte levende diertjes gezien.
Deze diertjes waren kleiner dan de globulen, die het bloed rood maken en een
miljoen maken niet eens een zandkorrel. Hun lichamen zijn rond en het voorste
deel stomp met een staart, die wel 5 of 6x het lichaam overtrof en zeer doorschijnend
was”
22. SPINOZA (1632-1677)
Personage: Spinoza en een geslepen brillenlens
A Synagoge zang met scheur V Spinoza
Rabbi (In synagoge)
(Over de muziek heen)
'Vervloekt zij hij bij dag en vervloekt bij nacht, vervloekt bij zijn liggen
en vervloekt bij zijn opstaan, vervloekt bij zijn uitgaan en vervloekt bij zijn
ingaan. De Heer zal hem niet vergeven, maar (. . .) zijn naam uitwissen van
onder de hemel.'
1672 Het lynchen van Johan de Witt
Archivaris 2
De ketter Spinoza verlaat de synagoge in Amsterdam en vertrekt naar Den Haag.
Hij is daar, in het rampjaar 1672, getuige van de gruwelijke lynchpartij van
Raadspensionaris de Witt.
Spinoza schrijft het plakkaat Ultimi Barbarorum .
Wij luisteren naar het ooggetuigenverslag van Joachim van Oudaen
Joachim van Oudaen
(Met huilerig accent)
‘’Het schavot raakte vol met grauw en de opgehangen lijken van de
gebroeders de Witt moesten het nu verduren. Alle ledematen werden afgesneden
en uitgekerfd. Het geslachtsdeel van de weledegeboren Johan de Witt werd in
een keer afgesneden en vervolgens aan de omstanders verkocht . Het een voor
meer geld , het ander voor minder. Kort gezegd de dolheid is zo groot geweest,
dat ik niet in staat ben die adequaat uit te drukken.
Naar huis gaande heb ik de wijsvinger van de heer Johan de Witt gekocht voor
twee schellingen en een kannetje bier en drie stuivers voor de brandewijn, waar
hij de nacht in had gestaan.”
(Beelden van lynchpartij en beelden/muziek van Spinoza.)
23. SLAVERNIJ (ca. 1637-1863)
Personage: Slavendrijver met zwarte aan ketting
A Het geluid van zweepslagen zee en kettingengeramme V Slavenij
Er verschijnen beelden en tekst over de slavenhandel
1753 Het slavenschip
(Het ooggetuigenverslag van de Afrikaanse slaaf Mahommah Gardo Baquaqua –
van zijn gedwongen scheepsreis van Nigeria nar de Cariben).
Slavenhandelaar intimideert slaaf met zweepslagen
Slaaf
We werden volkomen naakt in het ruim gesmeten, de mannen opgepakt aan één
kant, en de vrouwen aan de andere kant. Het ruim was zo laag dat we niet rechtop
konden staan, maar gedwongen waren om te hurken op de vloer of te gaan zitten;
dag en nacht waren hetzelfde voor ons, slaap werd ons onthouden door de positie
van onze lichamen, en we raakten wanhopig door het lijden en de vermoeidheid.
Het enige eten dat we hadden gedurende de reis was geweekte en gekookte
mais. Ik weet niet precies hoe lang we zo gevangen zaten maar het leek een
eeuwigheid. We leden enorme dorst, maar alles wat we nodig hadden werd ons
ontzegd. We kregen een pint per dag, niet meer; en veel slaven stierven tijdens
de overtocht..
Als één van ons weerbarstig werd, werd zijn vlees ingekerfd met
een mes en
ingesmeerd met peper of azijn om hem tot bedaren te brengen (!) Ik leed, net
als
de anderen, de eerste dagen erg aan zeeziekte, maar dat maakte onze wrede
eigenaren niets uit.
24. BUITENHUIZEN (17e en 18e eeuw)-
Personage: Regent, die zich opmaakt met pruik met neo-classicistisch buitenhuis.
AV Barokke dansmuziek, De beide heren maken een hofdans
(Tijdens de dans in voice-over Eisinga introduceren)
25. EISSE EISINGA (1744-1828)
Personage: Eisinga met Slingeruurwerk
A Neo-classicisme Verlichtingsmuziek V Projecties planetarium en een videobeeld
van de hemel,
Eisse Eisinga kijkt door koperen telescoop en maakt aantekeningen.
Zij ontwaren de Bataafse revolutie aan de horizon (Komt in beeld op)
1781 Franeker
Planetariumbeschrijving door Eisinga
(In microfoon)
EPILOOG
(Klompenman met toeter komt weer op en zwaait met zijn vlaggetje en plastic
tulpen naar het publiek)
Archivaris
Laat U niet verleiden door de klompenman
Hij is de pastiche van ons vaderlands verleden
Hij is er om buitenlanders te laten denken
Dat Nederlanders hun geschiedenis kennen en gevoel hebben voor traditie.
U hebt veel jaartallen gezien en gehoord?
Die mietert U gewoon door elkaar
Dan bent U weer helemaal van deze tijd
Dan kunt U altijd nog directeur van het Nationaal Historisch Museum worden
U kreeg een stortvloed aan informatie?
Die gaat U niet onthouden
Die googelt U gewoon op het internet
Volgens uw bestuurders had U het allemaal moeten weten
U hebt nog geschiedenisles gehad
U bent veel te hoog opgeleid
U bent veel te blank
U bent veel te oud
U bent veel te geïnteresseerd
U bent niet het probleem
U was alleen het foute publiek.
(Donkerslag)
+