ASSANGE, DE RECHTSTAAT EN DE NOBELPRIJS
De traditionele tegenstelling tussen de westerse ‘open democratie’ tegenover de ‘gesloten dictatuur’ wordt door Wikileaks radicaal getransformeerd. Er ontstaat een nieuwe klasse-tegenstelling. De overheden en grote bedrijven, die hun macht uitoefenen met behulp van geheimen en vertrouwelijkheid tegenover activisten die via het internet pleiten voor maximale openheid en debat.
In de gelekte documenten wordt het internationaal functioneren van het Amerikaanse imperium te kijk gezet. Wikileaks zet een spiegel op het functioneren van de westerse democratie en rechtsstaat en het spiegelbeeld is een pijnlijke deconfiture van de macht.
Het valt voor de westerse rechtstaten niet mee om in die spiegel te kijken. De meest geroemde voorbeelden van vrijheid en sociale rechtsstaat werken op bedenkelijke wijze mee aan de criminalisering van de boodschapper, die in korte tijd uitgroeide tot het symbool van de nieuwe vrijheid van meningsuiting, Julian Assange.
Zweden, waarheen de oprichter van Wikileaks uit idealisme zijn toevlucht had genomen blijkt voor hem een nachtmerrie waarbinnen zijn burgerrechten flinterdun zijn. Een vrouw, die zelf aangeeft vrijwillige seks met en zonder condoom met hem te hebben gehad en daarna gezamenlijk met hem ontbeten, doet een strafaangifte van verkrachting nadat ze erachter kwam dat hij nog een andere minnares had. In de meeste landen zou de overheid in een dergelijke relationele ruzie niet willen interveniëren. In Zweden, dat in de jaren 70 nog werd geroemd om haar sociale en vrijzinnige politiek, lijkt deze zaak op een feministische heksenjacht. Een (vrouwelijke) officier maakt van vrijwillige sex ‘verkrachting’ en zet middels interpol een mondiale heksenjacht in. De Zweedse politie pleegt vervolgens karaktermoord op Assange door de inhoud van het aangifterapport in de media te brengen. Hoewel Assange voor het eerst in zijn leven van een zedenmisdrijf wordt beschuldigd gebeurd dat ‘toevallig’ tijdens de openbaarmaking van Wikileaks. De Zweedse justitie ontkent natuurlijk ieder verband, maar er lijkt sprake van een volstrekt disproportionele reactie. In dictaturen zijn dit soort processen de klassieke methode om dissidenten nen bevolking uit elkaar te drijven.
Het neutrale Zwitserland waar Assange overwoog politiek asiel aan te vragen gaat ook al over de rand van de rechtsstaat. Het land heeft zijn naam gemaakt als principieel neutrale vluchthaven van vluchtkapitaal, waarbij ook de kapitalen van mondiale topcriminelen en gevluchte dictatoren veilig en geheim worden gehouden. Zwitserland kondigde vorige week aan dat het saldo van Julian Assange is bevroren omdat hij geen vast woonadres in Zwitserland zou hebben. Formeel zal het mogelijk juist zijn, maar het was nooit gebeurd zonder de openbaarmaking van Wikileaks.
In het beschaafde Canada verklaarde een regeringsfunctionaris openlijk voor de televisie dat Assange vermoord moest worden. Niemand schijnt zich te realiseren dat deze oproep tot moord strafbaar is. Wikileaks aanhangers in Canada zouden effectief kunnen zijn door strafrechtelijk aangifte te doen. Zij zouden daarmee de onafhankelijkheid van de rechtelijke macht aldaar op proef stellen.
En dan Amerika. Het land, dat zichzelf ziet als de bakermat van de vrijheid van meningsuiting, bestudeert nu hoe ze Assange achter de tralies kan krijgen op grond van een spionagewet uit 1917. Misschien nog bedreigender is de wijze waarop de lange arm van de machtige Amerikaanse overheid direct invloed uitoefent op Amerikaanse multinationaal opererende bedrijven. De weigering van de Amerikaanse creditcardmaatschappijen VISA, Mastercard en Paypal om donaties aan Wikileaks niet meer te verwerken is ofwel het gevolg van politieke druk ofwel van vrijwillige politisering van instituten waarvan ons mondiale financiële verkeer afhankelijk is.
De omgang met het fenomeen Wikileaks en de privépersoon Assange ontmaskert de diepere natuur van de westerse rechtsstaten. Deze westerse rechtstaten blijken onder hun vernis minder diep geworteld te zijn dan velen zich voorstelden. Wanneer het erop aankomt grijpt men naar dezelfde methoden waarvoor men Noord-Korea, Iran, Rusland of China aanklaagt.
Julian Assange is voor de westerse wereld, wat de Chinese nobelprijs winnaar Liu Xiaobo voor China is: een dissident die het Euro-Amerikaanse establishment durft aan te vallen en dat moet betalen met opsluiting. Het Nobelprijs comité voor de vredesprijs heeft de afgelopen jaren verschillende keren gekozen voor dissidenten uit China, de Sovjet Unie en andere ‘dictatoriale’ landen. Maar die westerse moraal blijkt schijnheilig en ontploft nu in ons eigen gezicht. Het Nobelprijs comité kan voor 2011 haar eigen geloofwaardigheid alleen behouden door aan te geven dat ze niet met twee maten meet en te kiezen voor de man die deze prijs nu ongetwijfeld het meest verdient: Julian Assange.
Ab Gietelink (Auteur en theaterregisseur)